Een vastrentende lening door een swap variabel maken

We gaan nader in op de verschillende mogelijkheden om renterisico's af te dekken met behulp van rente-instrumenten. Het gebruik van rente-instrumenten wordt in de praktijk ook wel aangeduid onder de verzamelnaam 'hedging' of als 'het aangaan van een hedge'. Voordat een onderneming tot de inzet van rente-instrumenten besluit, moet echter allereerst duidelijk zijn:

• welke renterisico's afdekking behoeven;
• wat de precieze omvang is van het renterisico;
• wat de termijn is waarover renterisico wordt gelopen.

De renteswap, ook wel Intrest Rate Swap (IRS) genoemd, is een onderhandse overeenkomst waarbij twee partijen afspreken gedurende een vooraf vastgestelde periode kasstromen in de vorm van rentebetalingen uit te wisselen. Dat wil zeggen dat de ene partij gedurende een afgesproken periode de andere partij een vaste rente betaalt over de in de overeenkomst vastgelegde hoofdsom, terwijl de andere partij op haar beurt een variabele rente terugbetaalt. In de praktijk sluiten twee partijen niet rechtstreeks met elkaar een renteswap af, maar treedt meestal een financiële instelling als tussenpersoon op.

De vaste rente die wordt gehanteerd op het moment van afsluiten van de renteswap, is gebaseerd op de dan geldende kapitaalmarktrente voor leningen met dezelfde looptijd als de swap. De variabele rente die wordt gehanteerd op het moment van afsluiten van de renteswap, is gebaseerd op de geldmarktrente, waarbij meestal het Euribor- of LIBOR-tarief als referentierente wordt gehanteerd. Dit kan het één-, drie-, zes-, negen- of twaalfmaandstarief zijn, eventueel verhoogd met een opslag of verlaagd met een afslag.

De hoofdsom van een swap dient enkel als rekenbasis voor de te ruilen renteverplichtingen. Partijen hoeven dus geen hoofdsom te storten of aan te houden. De bank eist meestal wel dat partijen bij haar een rekening aanhouden waaruit de renteverplichtingen worden voldaan. Renteswaps kunnen zowel bij leningen als bij beleggingen worden ingezet.

Een renteswap heeft per saldo tot gevolg dat de kasstroom van een lening of belegging verandert. Een vastrentende lening of belegging kan worden omgezet in een variabel rentende lening of belegging en vice versa.

De drie belangrijke motieven voor het gebruik van renteswaps zijn:

• een vastrentende lenigingportefeuille variabel maken. De filosofie achter deze strategie is dat de kasstromen uit de kapitaalsfeer voor een belangrijk deel met de inflatie fluctueren, waarbij uit oogpunt van matching beter een variabel rentende leningenportefeuille past;
• een beleggingenportefeuille qua rentefixatie afstemmen op de leningenportefeuille. Ook achter deze strategie gaat het matchingprincipe schuil. Activa en passiva worden qua rentefixatie op elkaar afgestemd;
• rentekosten of -opbrengsten fixeren. Door het swappen van een variabel rentende lening of belegging wordt gedurende de contractperiode van de swap voor de zekerheid van de vaste rente gekozen. Ook kan met behulp van een combinatie van swaps nu reeds de rente voor een in de toekomst af te sluiten lening of belegging worden gefixeerd. Dat geldt ook voor de rente voor een toekomstige renteconversie van een lening of belegging.

Hierna zijn twee voorbeelden uitgewerkt. In voorbeeld 1 illustreren we hoe een vastrentende lening variabel gemaakt wordt, in voorbeeld 2 wordt een variabel rentende belegging door een swap tot een belegging met een vaste rente gemaakt.

Onderneming A heeft een deposito van € 10 miljoen dat halfjaarlijks wordt verlengd. De rentevergoeding is vastgelegd op zesmaands Euribor-tarief -/- 0,325%. De € 10 miljoen moet over drie jaar vrijvallen. De onderneming verwacht voor het komende jaar een rentedaling en verwacht bovendien dat de gemiddelde rente de komende drie jaar lager zal zijn dan de huidige rente. Gegeven deze verwachting wil de onderneming de rente op lange termijn fixeren. De onderneming besluit voor de resterende periode een renteswap af te sluiten met een bank. In de renteswap wordt vastgelegd dat de bank aan de onderneming jaarlijks 3,6% rente betaalt (dit is op basis van de actuele driejaarsrente!). De onderneming betaalt aan de bank halfjaarlijks het zesmaands Euribor-tarief, dat op dit moment 3,3% bedraagt. De situatie ziet schematisch als volgt uit:

Als het Euribor-renteniveau – volgens verwachting – daalt naar een niveau van 2,5%, dan ontstaat het volgende beeld (zie het werkblad Een vastrentende lening door een swap variabel maken: renteniveau 1).

De netto-ontvangst ligt vast op 3,275% ofwel een bedrag van € 327.500. Dit blijkt als we het resultaat bekijken van een – niet-verwachte rentestijging – van 3 naar 3,5%. Ook in dit geval blijft per saldo de netto-ontvangst 'gefixeerd' op hetzelfde niveau (zie het werkblad Een vastrentende lening door een swap variabel maken: renteniveau 2).

Met het opgenomen model kan met alternatieve scenario's gerekend worden in het bereik B2:B6.