Kengetal aandeel werkzaam vermogen

Kengetallen met betrekking tot de vermogensverhoudingen van een onderneming zeggen iets over de wijze waarop de onderneming is gefinancierd. Ze geven aan welke vormen van vermogen de onderneming heeft aangetrokken om de bezittingen aan de activakant van haar balans mee te financieren.

Op de balans in een jaarrekening worden twee vormen van vermogen onderscheiden.

• Eigen vermogen: vermogen dat in beginsel permanent aan de onderneming ter beschikking is gesteld en risicodragend is. Er rust geen terugbetalingsplicht op het eigen vermogen en ook geen verplichting om een vergoeding (dividend) voor het gebruik van dit vermogen te betalen.
• Vreemd vermogen: geleend vermogen dat in principe tijdelijk en tegen een afgesproken vergoeding ter beschikking is gesteld. Vreemd vermogen is in beginsel meestal niet risicodragend.

Naast het onderscheid tussen eigen en vreemd vermogen kan ook een onderscheid worden gemaakt tussen:

• werkzaam vermogen;
• niet-werkzaam vermogen.

Dit onderscheid hangt samen met het feit of de onderneming al dan niet een vergoeding betaalt voor het gebruik van het ter beschikking gestelde vermogen. Er zijn vormen van vermogen waarvoor in principe geen vergoeding wordt betaald, zoals handelscrediteuren. Dergelijke vormen van 'gratis' vermogen behoren tot het niet-werkzaam vermogen. Het werkzaam vermogen omvat alle vermogenscomponenten die door de vermogensverschaffers bewust in de onderneming zijn geïnvesteerd, en waarvoor zij in ruil een bepaalde vergoeding verwachten in de vorm van rente (vreemd vermogen) of dividend/rendement (eigen vermogen).

In algemene vorm ziet de formule voor het berekenen van vermogensverhoudingen er altijd als volgt uit:

Aandeel vermogenscomponent = (Omvang vermogenscomponent/Omvang totaal vermogen) x 100%

Zowel de teller als de noemer van bovenstaande formule bestaan volledig uit balansposten. Balansposten zijn per definitie een momentopname. Als men het aandeel van een vermogenscomponent wil weten op een specifiek moment, is het voldoende om de waarde van de betreffende balansposten op dat moment conform de formule op elkaar te delen.

Het is echter ook mogelijk dat men inzicht wil hebben in het gemiddelde aandeel van een vermogenscomponent gedurende een bepaalde periode (bijvoorbeeld indien men een beoordeling van een jaar aan het maken is op basis van een jaarrekening). In dat geval verdient het de voorkeur om uit te gaan van de gemiddelde omvang van het vermogen in de betreffende periode. De meest eenvoudige manier is het gebruiken van de volgende formule:

Gemiddeld vermogen = (beginstand vermogenscomponent + eindstand vermogenscomponent) / 2

De achterliggende veronderstelling bij deze formule is dat uitbreidingen en inkrimpingen van een vermogenscomponent ongeveer gespreid over het jaar plaatsvinden. Indien deze veronderstelling te zeer afwijkt van de werkelijkheid (bijvoorbeeld als in de laatste maand van het jaar nog een grote aandelenemissie heeft plaatsgevonden), kan een correctie op het berekende gemiddelde vermogen noodzakelijk zijn.

Het aandeel van het werkzaam vermogen in het totale vermogen van een onderneming is een indicatie voor de mate waarin de onderneming er in slaagt om de activakant van de balans (bezittingen en vorderingen) te financieren met 'gratis' (niet-werkzaam) vermogen. De mogelijkheden daartoe (en welk percentage dus de norm zou moeten zijn voor het kengetal) zijn vaak sterk afhankelijk van de branche waarin de onderneming actief is en de gewoontes in die branche.

Een oplopende trend in het kengetal aandeel werkzaam vermogen kan een indicatie zijn van een verslechtering van het financieel beheer in een onderneming: de onderneming slaagt er steeds minder goed in om haar activa te financieren met 'gratis' vermogen.

De formule voor het bepalen van het aandeel werkzaam vermogen is als volgt:

Aandeel werkzaam vermogen = (Werkzaam vermogen / Totaal vermogen) x 100%

Inhoud van de formules

Teller – werkzaam vermogen

De teller van de formule bestaat uit het werkzaam vermogen. Dit is gelijk aan het balanstotaal minus het niet-werkzaam vermogen, ofwel de balansposten:

Balanstotaal
– vooruit ontvangen op bestellingen (langlopende schuld)
– vooruit ontvangen op bestellingen (kortlopende schuld)
– schulden aan leveranciers en handelskredieten (kort)
– schulden aan participanten en aan maatschappijen waarin wordt deelgenomen (kort)
– belastingen en premies sociale verzekering (kort)
– schulden ter zake van pensioenen (kort)
– overige schulden (kort)
– overlopende passiva (kort)

Noemer – totaal vermogen

De noemer van de formule bestaat uit het totale vermogen. Dit is gelijk aan het balanstotaal, ofwel de balansposten:

Eigen vermogen
+ voorzieningen
+ langlopende schulden
+ kortlopende schulden

In dit werkblad (aandeel WV) hoeven geen gegevens te worden ingevuld. De benodigde gegevens worden overgenomen van het werkblad Balans.

Op dit werkblad worden berekend: