Opties Algemeen

We gaan nader in op de verschillende mogelijkheden om renterisico's af te dekken met behulp van rente-instrumenten. Het gebruik van rente-instrumenten wordt in de praktijk ook wel aangeduid onder de verzamelnaam 'hedging' of als 'het aangaan van een hedge'. Voordat een onderneming tot de inzet van rente-instrumenten besluit, moet echter allereerst duidelijk zijn:

• welke renterisico's afdekking behoeven;
• wat de precieze omvang is van het renterisico;
• wat de termijn is waarover renterisico wordt gelopen.

De definitie van een optie luidt: 'Een optie is het recht tot koop of verkoop van een bepaalde onderliggende (financiële) waarde, gedurende een bepaalde termijn, tegen een vooraf vastgestelde prijs.' Opties zijn, evenals aandelen en obligaties, effecten. De handel in opties vindt plaats op de Euronext Amsterdam Derivatives Market, een van de beurzen van Euronext Amsterdam. Op de AEX worden, in navolging van de Chicago Board of Options Exchange (CBOE), opties verhandeld op onder andere aandelen, obligaties, valuta, edelmetalen, agrarische termijncontracten en indices.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen callopties en putopties. Een calloptie geeft de houder (koper) van de optie het recht de onderliggende waarde (zoals aandelen, obligaties, valuta's, edele metalen) tegen de in het optiecontract vermelde prijs (uitoefenprijs of strike) te kopen. Een putoptie geeft de houder het recht de onderliggende waarde tegen de uitoefenprijs te verkopen. De schrijver (partij die de opties uitgeeft) heeft de plicht de onderliggende waarde te leveren (calloptie) respectievelijk af te nemen (putoptie). Degene die het recht koopt, neemt een 'long' positie in, degene die het recht verkoopt een 'short' positie.

Het aan de optie verbonden recht kan gedurende een bepaalde periode (de zogenaamde Amerikaanse optie) en aan het einde van een bepaalde periode (de zogenaamde Europese optie) worden uitgeoefend. Deze periode is in het optiecontract vastgelegd en wordt de looptijd van de optie genoemd. De aandelenopties – en de meeste andere opties die genoteerd zijn op de optiemarkt van Euronext Amsterdam – zijn opties Amerikaanse stijl. Europese stijl zijn bijvoorbeeld de index- en de dollaropties.

Voor de onderliggende waarde kennen opties een standaardhoeveelheid (contractgrootte). In het algemeen is het aantal onderliggende waarden bij opties op aandelen vastgesteld op 100 aandelen, bij opties op obligaties nominaal € 10.000 aan obligaties en bij opties op valuta's 10.000 geldeenheden.

De prijs waartegen een optie wordt gekocht, wordt de premie genoemd. De premie is onder te verdelen in twee hoofdbestanddelen, namelijk:

• de intrinsieke waarde;
• de tijd- of verwachtingswaarde.

Een calloptie heeft intrinsieke waarde als de koers van de onderliggende waarde hoger is dan de uitoefenprijs. Als de koper van deze optie gebruikmaakt van zijn recht, kan hij de onderliggende waarde goedkoper ontvangen dan op de beurs staat genoteerd. Een putoptie heeft intrinsieke waarde als de uitoefenprijs hoger is dan de koers van de onderliggende waarde. Kortom, bij uitoefening van een optie met intrinsieke waarde heeft men onmiddellijk een voordeel gerealiseerd. De tijd- of verwachtingswaarde wordt onder andere bepaald door de verwachte prijsontwikkeling van de onderliggende waarde gedurende de resterende looptijd van de optie.

Invoer

In dit rekenvoorbeeld hebben we de volgende gegevens verwerkt in het werkblad Opties algemeen:

• de uitoefenprijs van een optie bedraagt € 300 voor een onderliggende waarde (cel B6);
• de premie (= prijs) voor een calloptie bedraagt € 19 (cel C6);
• de premie (= prijs) voor een putoptie bedraagt € 5 (cel E6).

Dit wil zeggen dat:

1. de koper aan de verkoper (schrijver) van de calloptie een bedrag van € 19 betaalt voor het recht om de onderliggende waarde voor of op de afloopdatum te kopen voor € 300;
2. de koper aan de verkoper (schrijver) van de putoptie een bedrag van € 5 betaalt voor het recht om de onderliggende waarde voor of op de afloopdatum te verkopen voor € 300.

Afhankelijk van de marktprijsontwikkeling van de onderliggende waarde stijgt of daalt de waarde van de call- of de putoptie en heeft de koper (long) of de verkoper (short) daar voor- of nadeel bij.

Uitgaande van een bereik van denkbare marktprijzen voor de onderliggende waarden (B15:B24, gekoppeld aan de zelf in te vullen beginwaarde van cel B14) zijn de winst-verliesposities in beeld gebracht voor:

• de koper van de call ('long call', C14:C24);
• de verkoper van de call ('short call', D14:D24);
• de koper van de put ('long put', E14:E24);
• de verkoper van de put ('short put', F14:F24).

De opgenomen grafiekweergave:

Hieruit resulteert het karakteristieke spiegelbeeld van 'long call' versus 'short call' en 'long put' versus 'short put'. Dit betekent dat de winst van de koper altijd gelijk is aan het verlies van de verkoper en vice versa. Bij een marktwaarde van € 319 is tussen de koper en de verkoper van de call sprake van een neutrale positie, waarbij van winst noch verlies sprake is. Bij de put wordt dit punt bereikt bij een marktwaarde van € 295.

Afscherming tegen een verwachte rentestijging vindt plaats door de aankoop van putopties, tegen een verwachte rentedaling gebeurt dit door aankoop van callopties. De achterliggende gedachte hierbij is dat bij rentestijging de waarde van de onderliggende waardepapieren (met name vastrentende, zoals obligaties) zal dalen en dat daardoor de waarde van de aangekochte puts stijgt. Bij rentedaling vindt een omgekeerde ontwikkeling plaats en zal de waarde van de aangekochte calls stijgen. Puts kunnen vanuit deze gedachtegang echter evenzogoed ingezet worden om de mogelijke rentestijging van een aan te trekken lening te neutraliseren.

Het schrijven van calls en puts moet – als het primair om het aangaan van een hedge gaat – worden afgeraden, vooral als het om ongedekte (dat wil zeggen zonder in het bezit te zijn van de onderliggende waarde) posities gaat. In het kader van het afdekken van renterisico's zullen we ons daarom beperken tot de het innemen van 'long' posities, dat wil zeggen het kopen van call- of putopties.

Tot slot moet worden vermeld dat het bij hedging van renterisico's niet om het uitoefenen van de aan de optie verbonden rechten gaat, maar om de ontwikkeling van de koers. In principe verkoopt men een optiecontract dus voor het einde van de looptijd. Optierechten lopen uiteindelijk af op de expiratiedatum.