Samenvatting

De delingscalculatiemethode heeft betrekking op gemiddelden. Het is een methode waarbij de in totaal over een bepaalde periode gemaakte kosten worden gedeeld door het aantal producten dat in diezelfde periode is gemaakt. Deze deling resulteert in de gemiddelde kosten per stuk. In dit artikel volgt een uitleg over wat onder een enkelvoudige, een tweevoudige en een meervoudige delingscalculatie moet worden verstaan en wat de toepasbaarheid is en aan welke voorwaarden deze moet voldoen. De vele praktijkvoorbeelden bieden u een vereenvoudigde weergave van de theoretische uitleg.

Welke kostendragers kent een organisatie?

Bij een kostenprijsberekening per kostendrager worden de kosten van de organisatie toegerekend aan kostendragers. Deze kostendragers kunnen verschillende vormen aannemen en zijn meestal de 'prestaties' die binnen een bedrijf zijn geleverd. Dit kunnen bijvoorbeeld zijn:

• een bepaalde opdracht voor een klant (bijvoorbeeld een speciale machine of een kleine serie van een bepaald product);
• eindproducten of halffabricaten die in het desbetreffende bedrijf worden gemaakt;
• immateriële goederen of diensten, die vooral als prestatie van dienstverlenende organisaties worden 'geproduceerd' (zoals arbeidsprestaties, informatie, advies of computerprogrammatuur).

Wat de kostendrager is waaraan men kosten wil toerekenen, is een keuze van de organisatie en is afhankelijk van het doel dat men met de kostencalculatie voor ogen heeft. Meestal zullen dit de eindproducten of diensten van de organisatie zijn, maar het kan ook een andere eenheid binnen de organisatie zijn waarvan men vindt dat het zinvol is om daar kosten aan toe te rekenen (bijvoorbeeld het toerekenen van kosten aan klanten om dit te kunnen vergelijken met de opbrengsten van die klanten).

Bij de berekening van de kostprijs per kostendrager worden de geleverde prestaties (bijvoorbeeld geproduceerde eenheden eindproduct) vergeleken met de som van de directe kosten en de indirecte kosten die aan de kostendrager zijn toegerekend.

De delingscalculatiemethode heeft in wezen betrekking op gemiddelden. Het is een methode waarbij de in totaal over een bepaalde periode gemaakte kosten worden gedeeld door het aantal producten dat in diezelfde periode is gemaakt. Deze deling resulteert in de gemiddelde kosten per stuk. Hieruit kan worden afgeleid dat de mogelijkheden voor een zinvolle toepassing van deze manier van calculeren zeer beperkt zijn.

Wanneer is sprake van enkelvoudige delingscalculatie?

De delingscalculatiemethode kan in de eenvoudige vorm alleen door bedrijven worden toegepast die maar één (massa)product maken en geen magazijnen met eindproducten of tussenproducten hebben. Het gaat daarbij om enkelvoudige productie en men spreekt daarom ook wel over de enkelvoudige delingscalculatie. Deze vorm van kostprijscalculatie kan direct worden gekoppeld aan de kostensoorten, zonder nader onderscheid naar vaste of variabele kosten en directe of indirecte kosten. Het totale bedrijf wordt daarbij in feite als één kostenplaats beschouwd.

Toepassing en voorwaarden

• Enkelvoudige, primitieve delingscalculatie:
  • Deze calculatie heeft betrekking op het gehele productieproces en houdt geen rekening met verschillende productiefasen en tussenproducten. Deze vorm van calculatie kan worden gebruikt bij de continue productie van één enkel massaproduct.
  • De productiehoeveelheid en de afgezette hoeveelheid zijn gelijk, er is dus geen sprake van veranderingen in de voorraad, noch bij de tussenproducten noch bij de eindproducten.
• Enkelvoudige delingscalculatie voor meerdere producten:

  Deze calculatie is geschikt wanneer meerdere vergelijkbare producten parallel geproduceerd worden en wanneer de kosten per product permanent gescheiden worden geadministreerd.

• Enkelvoudige, gedifferentieerde delingscalculatie:

  Wanneer de totale kosten gedifferentieerd worden bepaald, bijvoorbeeld naar

  • materiaalkosten;
  • productiekosten;
  • administratiekosten;
  • kosten verkoop,

  dan kunnen de kosten per stuk voor de verschillende kostensoorten gescheiden worden berekend.

Voor een voorbeeld van een enkelvoudige delingscalculatie klik hier. X 

Wanneer is sprake van een tweevoudige delingscalculatie?

Wanneer bij een dergelijke enkelvoudige productie magazijnvoorraden met eindproducten ontstaan (met andere woorden wanneer de productiehoeveelheid niet gelijk is aan de verkochte hoeveelheid), dan mogen de kosten van de verkoop alleen over de verkochte hoeveelheden worden omgeslagen. Dat betekent dat de kostentoerekening in twee fasen wordt gedaan.

• De geproduceerde hoeveelheden dragen de totale kosten zonder het gedeelte aan verkoopkosten en administratiekosten.
• Over de verkochte hoeveelheden worden de verkoopkosten en administratiekosten omgeslagen.
• De totale kostprijs van de verkochte producten is de som van beide.

In dit geval wordt gesproken over tweevoudige delingscalculatie, aangezien de kosten per stuk in twee fasen worden berekend. De berekening voor de eindproducten wordt gemaakt op basis van de productiekosten, de berekening voor verkochte producten wordt op basis van kostprijs (productiekosten en verkoopkosten) gedaan.

De voorwaarden voor toepassing van deze methode wijken op één punt af van de enkelvoudige delingscalculatie: de geproduceerde hoeveelheid en de afgezette hoeveelheid kunnen verschillen, dat wil zeggen dat veranderingen in de voorraad eindproducten kunnen worden meegenomen bij de calculatie.

Voor een voorbeeld van een tweevoudige delingscalculatie klik hier. X 

Wanneer is sprake van een meervoudige delingscalculatie?

Het bepalen van de waarde van de voorraad wordt gecompliceerder, wanneer er sprake is van een productieproces met meerdere fasen, waarbij na elke fase berekeningen moeten worden gemaakt voor halffabricaten of producten die nog niet af zijn. In dit geval moeten de productiekosten voor elke productiefase apart worden bepaald en moeten ook per productiefase de geproduceerde hoeveelheden apart worden bepaald. Op basis daarvan kunnen per fase de exacte productiekosten per eenheid worden berekend. Deze manier van berekening wordt meervoudige delingscalculatie genoemd.

Deze vorm van de delingscalculatie geeft de mogelijkheid meerdere productiefasen (en daardoor verschillende voorraden met tussenproducten per productiefase) calculatorisch gedifferentieerd te berekenen. De voorwaarde daarvoor is dat per productiefase de kosten en productiehoeveelheid over dezelfde periode worden berekend.

Bij de meervoudige delingscalculatie worden de productiekosten per productiefase bepaald. Bovendien worden over dezelfde periode per productiefase de binnengekomen en gebruikte hoeveelheden (uit de vorige productiefase) bepaald en de geproduceerde hoeveelheid.

Voor een voorbeeld van een meervoudige delingscalculatie klik hier. X 

Conclusie

De delingscalculatie kan dus worden toegepast in de vorm van een enkelvoudige, tweevoudige of meervoudige berekening. De toepassing van deze methode is echter beperkt tot situaties waarin de kosten per kostendrager strikt gescheiden worden geadministreerd.

Direct aan de slag met delingscalculaties: werkbladen in Excel!